Hoop is keihard werken

Heeft u de achtbaan van de oorlogsfilm ‘1917’ wel eens ondergaan? We volgen in het veelvuldig bekroonde epos twee Britse soldaten die een boodschap moeten overbrengen aan de andere kant van het Noord-Franse slagveld. Luchtfoto’s hadden laten zien dat de Duitsers ergens aan het front een valstrik aan het zetten zijn en dus moet een legeronderdeel van de Britten dat juist daar wil aanvallen, koste wat het kost worden tegengehouden.

Uiteindelijk, na veel onbeschrijfelijke scenes, komt één van de soldaten aan bij kolonel MacKenzie en weet de aanval te stoppen. De kolonel zegt dan:

“I hoped today might be a good day. Hope is a dangerous thing. That’s it for now, then next week, Command will send a different message: attack at dawn. There is only one way this war ends… Last man standing.”

Lieutenant-Colonel Mackenzie

“Hoop is iets gevaarlijks.” Ik lees later dat de woorden in het filmscript zijn beland als eerbetoon aan de cameraman van ‘1917’. Hij draaide in de jaren negentig ‘The Shawshank Redemption’, waarin acteur Morgan Freeman zegt: “Hope is a dangerous thing. Hope can drive a man insane.” En ik ken de uitspraak ook van het gelijknamige lied van de Amerikaanse popster Lana del Rey: “Hope is a dangerous thing for a woman like me to have.”

Hoop gevaarlijk?

Ik frons mijn wenkbrauwen. Hoe kan hoop nou gevaarlijk zijn? Hoop is toch iets moois? De citaten van MacKenzie en Red, het karakter van Morgan Freeman, druipen van het cynisme, gevoed door ervaringen waarin hoop hen juist teleurstelde.

Afbeelding: Wikipedia

Misschien geldt dat ook voor de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche. Hij wijst in zijn boek ‘Menselijk, al te menselijk’ (1879) op de Griekse mythe over Pandora’s doos (eigenlijk een pot). Zeus had volgens het verhaal als straf voor de mensheid een vat gevuld met allerlei kwaden en die cadeau gedaan aan Pandora. Zij opende de pot, waarna ziekten, rampen en noden krassend en krijsend de wereld in vlogen. Snel sloot ze het vat weer en zo bleef er nog één ding in achter. En dat was de hoop.

Frederick Stuart Church, Opening Pandora’s box

Hoop hoort dus, zo concludeert Nietzsche, bij het kwaad dat Zeus de mensheid had toebedacht. Zeus wilde dat de mens zichzelf zou blijven martelen met illusies zoals een goede afloop. “Hoop is het kwaadste der kwaden omdat zij de marteling verlengt”, schrijft Nietzsche. Heeft hij gelijk?

Twee soorten hoop

Rabbijnen maken onderscheid tussen twee soorten hoop en ik denk dat dit zinvol is: goede hoop en valse hoop. De hoop waar Nietzsche op doelt is volgens mij valse hoop. Hoop als zoethoudertje, zo van: ‘Stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw’. Hoop koesteren is dan weinig meer dan een vlucht uit de werkelijkheid, een illusie. Dat soort hoop kan inderdaad maar beter in de pot van Pandora blijven.

Ook goede hoop houdt vertrouwen, maar rekent niet op wonderen buiten ons om. Goede hoop zet ons zelf aan het werk. Niks ‘Stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw’, maar een aanhoudend zoeken naar nieuwe wegen, een andere toekomst. Het vergt een onverzettelijkheid die zich niet laat neermaaien door doemscenario’s, maar die ons anders laat kijken naar wat er aan de hand is, wat er nodig is en wat er mogelijk is. En ja, dat kan hard werken zijn.

Het kost inspanning om je niet te laten meeslepen door, ik noem maar wat, coronamoeheid, maar vooruit te blijven kijken naar de nieuwe tijd die onherroepelijk komt. En intussen te doen wat er gedaan moet worden om die tijd te laten aanbreken. En dat is precies waar kerken ooit de veertigdagentijd voor hebben ingesteld: een periode van reflectie, goede hoop en handen uit de mouwen.

Foto: Pixabay

Zangeres Lana del Rey eindigt haar donkere lied, ondanks de titel, hoopvol. Ze zingt: “Hope is a dangerous thing for a woman like me to have. But I have it. Yeah, I have it. Yeah, I have it. I have.”

Aries van Meeteren

Tags: , , , ,

Related posts

Comments are currently closed.

Top