Terwijl op een dinsdagmiddag een mals regenbuitje mij op mijn fietstocht naar de Kerk met de Beelden begeleidde om voor de eerste keer een aanvang te maken met het opruimen van het grootste gedeelte van de inventaris, realiseerde ik mij ineens wat sterker dan gewoonlijk, dat de ontmanteling van dit karakteristiek kerkgebouw nu écht gaat plaatsvinden. Dat het heden nu van lieverlee verleden gaat worden en het einde van dik 100 jaar samenzijn in dit gebouw met rasse schreden nadert. Een samenzijn van mensen met diverse signatuur en achtergronden, die lief maar ook leed met elkaar hebben gedeeld , waar trouwerijen en doopplechtigheden plaatsvonden en waar indrukwekkende preken en lezingen werden gehouden door velerlei personen. Kortom, een kerkgebouw met een ruime geschiedenis waarin mensen door al die jaren heen, hun plekje hebben mogen en wisten te vinden.
De kerkdeur aan de Peulenstraat stond op een kier hetgeen bij mij het vermoeden deed rijzen dat enkele personen mij reeds in het gebouw voor waren gegaan. In het halletje gekomen heerste aanvankelijk de o zo vertrouwde vredige stilte maar die werd na luttele seconden wreed verstoord door de galmende stemmen van Tilly en Liesbeth die zich achter de deur van de koffiekamer ophielden en, zoals iedereen van de leden weet, is het daar, akoestisch gezien, niet altijd even rustig vertoeven.
“Góeeeeeeedemiddag dames van het goede leven”, begroette ik hen spontaan waarna door hen een vriendelijk doch kort knikje in mijn richting losgelaten werd. De tafels lagen vol met stapels papieren, oude ordners, gebruiksvoorwerpen en ander ongeregeld. Ik had al gauw in de smiezen dat de focus van beide dames geheel op het opruimwerk was gericht en vooralsnog geen tijd was ingeruimd voor wat luchtiger zaken.
Ervaringsdeskundigen
Beide vrouwen die door hun jarenlange werkzaamheden ten behoeve van deze kerkelijke vereniging als ‘ervaringsdeskundigen’ konden worden aangemerkt, hadden inmiddels een aanvang gemaakt met het schonen van het kerkelijk archief dat, veilig geborgen in een aantal dozen, uit de grote wandkast tevoorschijn was gekomen. Niet voor niets was deze twee-eenheid in de werkgroep ‘Verhuizing Kerk’ gelanceerd, want als geen ander waren zij in staat om antwoorden te vinden op de prangende vragen: wat kan mee? Wat moet bewaard blijven? Wat kan naar de kringloop en wat kan naar de gemeentelijke stortplaats? Niet alleen alle beslommeringen rondom dit kerkelijk archief vroeg om een oordeel, maar ook het aanwezige meubilair dat zich ergens in de krochten van de kerk bevond verdiende een weloverwogen besluit onzerzijds.
Terwijl de dames zich intens met het opgedoken archief bezig hielden, dacht ik er goed aan te doen om de trap te beklimmen teneinde eens een blik te werpen in de ruimte naast deze trap. Ik duwde met enige kracht tegen het toegangsdeurtje welke zich halverwege de opgang bevond. Krakend en piepend opende deze zich enigszins ongemakkelijk. Ik keek in een zwart gat. Een stoffig en donker vertrek omgeven door spinraggen en anderszins draadachtige organische stoffen. Mijn fantasie ging opspelen. In gedachten dwaalde ik naar het boek van de Da Vinci Code waarbij ik als hoogleraar Religieuze Symboliek Robert Langdon op het punt stond om de cruciale geheimen van deze kerk te onthullen. Op de tast beroerde ik de lichtschakelaar welke zich pal naast de deur bevond. Een klein sfeervol peertje gloeide op en gaf net voldoende licht om mij een blik te gunnen in deze schatkamer. De ruimte was geheel gevuld met… wanorde.
Tijd van Peyton Place
Meerdere oude kasten die de houdbaarheidsdatum reeds jaren geleden gepasseerd waren, stonden met de laden half geopend, armoedig en wankel tegen een muur te leunen. Klaar om ontdekt en meegenomen te worden. In hoeken en gaten lag prullaria uit de tijd dat Peyton Place nog op de televisie was. Zoals een eeuwenoud bingospel met houten balletjes, de daarbij behorende en door vocht aangetaste bingokaarten alsmede een klein metalen draaimolentje. In een doos welke in een donker hoekje stond opgeslagen lagen een groot aantal bierglazen waarvan het heerlijke heldere glas door langdurig ongebruik inmiddels tot mat glas was gereduceerd. Kleine muziekinstrumenten welke her en der door de ruimte lagen, zoals een triangel, twee tamboerijntjes en een paar sambaballen deden bij mij onwillekeurig het besef ontstaan dat het ook vroeger goed toeven was in de kerk. Achterin ontdekte ik materiaal refererend aan de yogalessen van wijlen Nel van der Vlies die meer dan 50 jaar lang ten behoeve van lichaam en geest, bij haar leerlingen ontspanning, kalmte en gemoedsrust trachtte teweeg te brengen. Eigenlijk was zij hét verlengstuk van de vele dominees die de kansel decennia lang betreden hebben en in tegenstelling van Nel, zich voornamelijk met het geestelijk welzijn van hun toehoorders bezig hielden.
Nadat ik van de eerste ontsteltenis enigszins bekomen was, waagde ik het om ook eens een kijkje te nemen in de ruimte achter het orgel. De toegang tot deze ruimte werd heel slim aan het oog onttrokken door een houten paneel dat zich pal naast de pijpen van het orgel bevond. Door het paneel uit een soort frame te verwijderen en een velours gordijn opzij te schuiven, begaf ik mij als het ware in een andere wereld. Ook hier veel spinraggen en andere bewijzen van achterstallig schoonmaakonderhoud. Een klein raampje in de muur veroorzaakte een geringe lichtinval waardoor de schaduwen van gebruikte doch vergeten kasten en andere materialen je in een soort schimmenrijk deed belanden. Ook hier wanorde maar door de grootte van de ruimte kwam het één en ander toch wat overzichtelijker over. In het oog sprongen een tweetal houten fauteuils die naast elkaar midden in de ruimte stonden. De groenkleurige zittingen waren vermoedelijk door jarenlang gebruik behoorlijk ingezakt of gedeukt. Volgens Tilly en Liesbeth waren dit de trouwstoelen waarop menig huwelijkspaar hun kerkelijk huwelijk hebben laten bezegelen. Uit zeer betrouwbare bronnen vernam ik later dat onze huidige voorzitter Cor Verdoorn en zijn eega Jolanda de laatste gebruikers waren. De stoelen verdienden het eigenlijk niet om als grof vuil behandeld te worden maar in aanmerking zouden moeten komen voor een ereplaats. Maar waar laat je ze?
‘Het kerkhof van de gebruikte spullen’
Desalniettemin stonden we voor een behoorlijke uitdaging. Met ‘we’ bedoel ik naast Tilly en Liesbeth ook en vooral Jan den Breejen . Ik had Jan erbij gevraagd om me te assisteren om de gehele meuk via de trap naar beneden te halen. Dat dit niet altijd even soepel verliep laat zich raden. Er werden weer eens spieren aangesproken waarvan we niet wisten dat ze bestonden en ons tot verwondering bracht dat deze überhaupt in ons lichaam gehuisvest waren. En zo kon het gebeuren dat een aantal weken lang op de dinsdagmiddag een aanhangwagen, afgeladen met oude kasten, stukken hout en ijzer, een poppenkast, schoolbord, stokken, kussentjes, lege ordners, verpieterde kerstspullen en anderszins ondeugdelijk materiaal, naar de milieustraat aan de Schrank in Hardinxveld-Giessendam, werd gereden. De twee trouwstoelen hadden van Jan als een soort laatste eer een speciaal plekje op de aanhangwagen toebedeeld gekregen.
Bijna stapvoets naderden wij ‘Het kerkhof van de gebruikte spullen’. Dáár werd een tweede sortering gedaan. Hout bij hout, ijzer bij ijzer, plastic bij plastic. Dáár werd afscheid genomen. Met affectie voor het verleden en met enig barmhartigheid dan wel piëteit werden de oude en versleten materialen onder in de daarvoor bestemde ijzeren bakken gedeponeerd. Enkele goederen werd bij nader inzien een tweede leven bij de Kringloop gegund. De aangetroffen instrumenten kregen dankzij de inzet van Tilly nog een kans in de Rehobothschool terwijl een twintigtal goede wollen dekens waarop de Yoga-leerlingen destijds hun kunstjes deden de weg naar Roemenië hebben gevonden.
Ieder met zijn eigen gedachten reden we terug naar de Peulenstraat. Het opruimen gaat gestaag door. Het vertrek is aanstaande. Met het opruimen ontstaat er hopelijk ook weer ruimte om met frisse moed en gedrevenheid aan iets nieuws te beginnen. Een nieuw begin in De Parel, een nieuw elan maar met dezelfde strekking….. met elkaar prachtige en zinvolle kerkdiensten beleven onder leiding van bezielende dominees en een virtuoze pianospeler. Om met de woorden van onze predikanten af te sluiten: Dat het zo moge zijn!
Klaas Blokland,
Met dank aan Tilly, Liesbeth en Jan die met mij “schoon schip gemaakt” hebben.